ODTÜ Yerleşkesi içinde bir köy; YALINCAK
Turhan Demirbaş*
Çiğdem mahallesinde oturan hemen hemen herkes ODTÜ orman arazisi içinde yürüyüşe çıkmıştır. Evimin karşısından girdiğim yürüyüş yolunun sonunda eski taş ocaklarını ve daha aşağı kısımlarda, yüksekliği tahminen bir metreye yakın olan dikili Andezit taşları dikkatimi çekmişti. Bu dikili taşlar eski bir mezarlığa ait olduğu anlamıştım. Biraz araştırınca burasının ODTÜ arazisi içinde kalan eski bir köy olan ve o yıllarda istimlâk edilen Yalıncak köyü mezarlığı olduğunu anladım.
1926 yılında Atatürk’ün talimatı ile Ankara Belediyesi tarafından kurulan, Ankara Çimento Fabrikasının inşaatı sırasında Yalıncak Köyü sırtlarında taş ocağı açılmış ve buradaki eski köy kalıntılarından mermer bloklar ve taşlar alınmıştır.
1933 yılında yapılan bir gezi sonrası, 08.05.1933 tarihinde o zamanki Milli Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip, Milliyet Gazetesine verdiği beyanda; “ Yalıncak Köyünün bu günkü yeri gayet geniş bir sahayı kaplamış olduğu görülen eski bir şehir harabesidir. Burada muntazam kesme taşlar, bazı heykeller, pek çok küçük toprak vazolar çıkmaktadır. Bu şehir harabesinin temelleri meydanda denecek haldedir.”
1960 yılında, ODTÜ yerleşke içinde kalan köyler, şimdiki Karakusunlar, Yalıncak ve Taşpınar köylerinin arazileri istimlâk edilmiş. Bu arazileri o zamanki Başbakanlık danışmanı hukukçu Prof. Dr. Nejat Tüzün bulmuş. İlk temel atma töreni 1959–60 akademik yılında Yalıncak köyünde yapılmış. Törende dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakanı Adnan Menderes bulunmuş. 1962 yılında, ODTÜ Rektörü Kemal Kurdaş Milli Eğitim Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Müdürlüğüne bir yazı ile araştırma yapılması gerektiğini bildirmiş, aynı yıl içinde Yalıncak köyünde arkeoloji kazılar yapılmaya başlanmıştır.
1898 yılında; Yalıncak Köyünde bulunan Ankara Taşı üzerine yapılmış olan aslan kabartması ile arkeoloji çevrelerince tanınmış. Köyün büyük çeşmesinde kullanılan bu kabartma 1941 yılında Ankara Arkeoloji Müzesine getirilerek, on adet olan ve Ankara’nın değişik yerlerindeki kazılarda bulunmuş olan” Ankara Kabartmaları” adı ile anılan eserlerin arasına katılmıştır. 1962 yıllarına kadar devamlı bir iskâna sahip olan Yalıncak köyünün nüfuzu artması ile genişleyerek, zaten köyün altına doğru devam eden eski iskân kalıntılarını ortadan kaldırmış ve ekseri köy evleri bu kalıntılardan sökülen taşlarla inşa edilmiştir.
Yapılan ilk kazılarda; Bizans çağında inşa edilmiş olan yapılarda iki insan kabartmalı altar ve taş döşeli avluda ise eski yunanca kitabeli kırık bir mezar taşının yapı taşı olarak kullanıldığı tespit edilmiş. Bu arada bulunan sikkelerden bir tanesinin arka yüzünde;
“Bi Konya Essultan El- Muazzam Keykubat Bin Keyhusrev” yazılı olduğu ve tarih olarak da 1227 yılı yazılı olduğu görülmüştür. Diğer bir kazı yerinde ise; Bir heykelcik parçaları, pişmiş toprak at heykelcikleri, duvar ve kapı eşiği altında ikinci defa kullanılmış mermer bir Zeus kabartması ve iki heykel parçası. Başka bir kazı alanında iki İyon sütun başlığı ile alt kısmı demir üst kısmı tunç ve uçları aslan başları şeklinde süslü bir anahtar ele geçirildi.
Yalıncak Köyü kazı çalışmaları 1962- 1964 yılları arası Burhan Tezcan yönetiminde yapılmıştır. Burhan Tezcan’ın anlatımından çıkan arkeolojik eserleri tanımaya devam edelim. Bir duvar kalıntısında kullanılan dolgu malzemeleri taş yonga ve toprak dolgu arasında bulunan seramikler Roma ve Helenistik devirlere ait olduğu ve az miktarda gri geç Frig seramiği bulunmuştur. Sikkenin birisinde ise; Licinius(M.S 307- 324) zamanı olduğu tespit edilmiştir. Yalıncak köyü mezarlık kazılarında, mezarların boyları 1,80- 2,00 metre arasında olduğu görülmüş. Cesetler üzerindeki incelemede bilek ve kollarda cam bilezikler bulunmuştur. Helenistik devire ait boyalı ve kabartmalı çanak çömlek buluntuları Ankara Galat devri için kıymetli kalıntılardır.
Kaynak:
1. 1964 Yalıncak Köyü Çalışmaları, (Burhan Tezcan), Orta Doğu Teknik Üniversitesi Arkeoloji Yayınları, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1966, 22 s.
2. Emekli Maden Mühendisi Necati Beycan Yalıncak Köyü doğumlu olup, kendisinden bu bilgileri tesadüfen bir araya geldiğimizde aldım.
Turhan DEMİRBAŞ: 1955 yılında Tekirdağ’da doğdu. Zonguldak Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi’nden, 1980 yılında Maden Mühendisi olarak mezun oldu. Çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarında görev aldı. Halen Ankara’da yaşamakta ve emeklilik sonrası hayatında gezi yazılarına önem vermektedir.