Ankara’da Roma Dönemi İçme Suyu*
Roma döneminde Ankara’ya kentin doğusunda yaklaşık 40 km uzaklıkta Elmadağ’daki Pınarlardan su getirilmiştir. Suyolunun 1. yüzyılda İmparator Trajanus döneminde yaptırıldığı ve İmparator Caracalla tarafından yaptırılan büyük Hamam yapımı sırasında onarıldığı kabul edilmektedir.
7. yüzyılda Ankara Araplar tarafından alındığında suyolunun bozulduğu ve taş boruların
Ankara Kalesi’nde kullanıldığı görülmektedir. Suyolu izlerine Ankara kenti içinde yapı temelleri kazımı sırasında rastlanılmıştır. Basınçla çalışan kısım Cebeci İstasyonu’ndan
Çankırı Kapısı’na kadar olan yerdir. (N. Fıratlı, 1949)
Tespit edilen taş borular şöyledir.
Kullanıldığı yerler Taş boru iç çapı cm
Ankara Kalesinde görülen borular 30
Ulus Posta Caddesinde bulunan borular 25
Çokça rastlanılan 22
Kent içinde kullanılan boru 8
Taş borular Ankara andezit taşlarından yapılmıştır. Düşük yerlerde Vanalar mevcuttur. Vana görevi konik taşlarla sağlanmıştır.
Ankara’da çıkarılan taşlar Roma Hamamı’nda yan yana dizili bulunmaktadır. Taşlarda vana izleri görülmektedir. ( M.Bildirici)
Ankara Roma Hamamı Arkeolojik kazılarının sergilendiği Bahçede Ankara İçme suyu hattında kullanılmış Andezit taşından borular bulunmaktadır. Cenabı Ahmet Paşa’nın Ankara Beylerbeyi olduğu 16. yüzyılda Ulus Hükümet Meydanına yakın bir yere hamam yaptırmıştır. 17. yüzyılda Hasan Paşa Hamamı da buralara yakın bir yere yapılmıştır. Dönemin Ankara’sında su dağıtım sistemindeki çeşitli zorluklara karşın hala Roma dönemi su dağıtım sistemine yakın olması sebebiyle bu yer seçilmiştir.
Cenabı Ahmet Paşa vakfiyesinde ve Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde sözü edilen Cenabı Ahmet Paşa Hamamı’nın cami yakınında yapılmayışının nedenini o günlerin Ankara’sının su dağıtım sisteminin çeşitli zorlamaları veya belki de o günlerde hala kullanılır olan Roma dönemi su dağıtım sisteminden faydalanma istekleri olabilir. ( N. Fıratlı- Anadolu’nun İlkçağ’daki Su Tesisatı, 1951)
Hollanda’da Rijksmuseum’da bulunan ve sanatçısı bilinmeyen bir yağlıboya tabloda Cenabı Ahmet Paşa Hamamı bugünkü Hükümet Meydanı’nda Julianus Anıtı olarak bilinen dikilitaşın arkasında iki büyük kubbesi ile görülmektedir. Tabloyu yayınlayan Prof. Semavi Eyice, bu tablonun 17. ve 18. yüzyıl Ankara’sını tasvir ettiğini belirtmektedir.
Kaynak:
– Roma Hamamı Müzesi
– Mehmet Bildirisi- Sunum
– Nezihi Fıratlı
– Kültür Bakanlığı- Cenabı Ahmet Külliyesi Kitabı
*Turhan DEMİRBAŞ