Muallim Almanağı- 1928- 1929 Ders Senesine Mahsus ( Osmanlıca):
Bu eser, İsmail Hakkı Tonguç’un, Faik Reşid Unat ile birlikte hazırladıkları ve 1928 Tarihinde İstanbul Devlet Matbaasında basılan bir Almanaktır.
Cilt bezli kapak sayfaları içinde 10.8 x 16,7 cm boyutlarında ve 280 sayfadan oluşan Almanak, Türk Maarif Cemiyeti adına neşrolunmuştur.
Tertib edenler olarak; Maarif Vekaleti Mektep Müzesi Müdürü İsmail Hakkı ve Maarif Vekaleti Halk Terbiyesi Müdürü Faik Reşid ibareleri, hem dış kapakta ve aynı dizaynı taşıyan iç kapak üzerinde yer almaktadır.
Her iki kapak üzerinde de yer alan “ 1928 ve 1929” tarihlerinin ve arka kapak üzerinde fiyat bilgisinin kuruş olarak aldığı yer aldığı yerdeki “ 75” rakamlarının Latin harfli olarak yazılmış olması ilk anda okuyucuları da ciddi bir biçimde uyarmaktadır.
Çünkü bu Almanak, Latin Harfli Türk Alfabesinin kabul edildiği 1928 yılında basılan ve hem Arab Harfli, hem de Latin Harfli yazılar ihtiva eden, dönemin ender yayınlardan biridir.
Reisi Cumhur Mustafa Kemal, Başvekil İsmet Paşa ve Maarif Vekili Mustafa Necati’nin resimlerinin bulunduğu ithaf sayfaları, Latin Harfli Türkçe olarak yazılmış, sonra kah Arab harfli, kah da Latin harfli yazılar ile devam etmiştir.
Almanağın, bütün Arap Harfli Türkçe ( Osmanlıca) yayınlarda olduğu gibi, arka kapaktan açılır ve sola doğru devam ediyor olması, almanağın, alfabe bakımından ağırlıklı yapısını da ortaya koymaktadır.
İthaf sayfalarından sonra karşılaştığımız, “1928-1929 ders senesi” başlığı taşıyan 12 aylık takvim, belki de ülkemizin ilk Latin harfli yıllık takvimimizi oluşturmaktadır. Devam sayfası benzer şekilde, geçmiş yılları ve ayları gösteren geleneksel dönüşüm cetvelini içermektedir. Almanağın bu bakımdan da ayrı bir önemi ve değeri bulunduğu kuşkusuzdur.
Sonraki sayfalar yine Latin Harfli Türkçe ile sayfa boşluklarında “ Jan Gutenberg”, “ Jan Jak Russo” “ Hanri Pestalozzi”, “ Selim Sabit Efendi”, “ Benjamen Franklen”, “ Antuvan Lavvaziye”,” Rober Fulton”, “ Jeorge Stephenson”, “ Ferdinand de Lesseps”, “ Lui Pastör”, “ Tomas Alva Edison”, kısa biyografileri içeren 12 aya mahsus aylık takvim yer almaktadır.
Bundan sonra Osmanlıca ( Arap Harfli Türkçe) ve Latin Harfli Türkçe olarak sırasıyla aşağıdaki başlıklardaki yer almaktadır:
Okunacak kitaplar, Osmanlıca, 4 sayfa,
Satın almak istediğim mühim kitaplar, Latin harfli, 4 sayfa,
Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin 1928 Bütçesi, Osmanlıca,2 sayfa,
Maarif Vekaleti Merkez Teşkilatı, Osmanlıca, 1 sayfa,
Türkiye’de liseler, orta mektepler ve muallim mektepleri, Osmanlıca,3 sayfa,
Maarif Teşkilatına Dair Kanun’un bir muallime lüzumu bulunan maddeleri, Osmanlıca, 9 sayfa,
Vilayetlerin nüfusu ve mesahaları, Osmanlıca,10 sayfa,
Maarif Vekaleti Neşriyatı, Latin harfli, 12 sayfa,
1927 senesinde Türkiye Cumhuriyeti dahilindeki Demir Yolları istatistikleri, Osmanlıca, 30 sayfa,
Mukayesata dair faydalı malumat, Osmanlıca,14 sayfa,
28 Mayıs 1928 Tarihli ve 1324 Numaralı Damga Resmi Kanunu’nun Maarif İdarelerini alakadar eden maddeleri, Osmanlıca, 6 sayfa,
Alaim-i cevviye malumatı, Osmanlıca,9 sayfa,
Hayvanlar ne kadar yaşar? Osmanlıca-resimli, 2 sayfa,
Tabiat-ı tedkik-i tekvini, Osmanlıca, 2 sayfa,
Türkün cihan tarihinin belli başlı hadiseleri, Osmanlıca, 8 sayfa,
İstiklal Lisesi, Osmanlıca, bol resimli tanıtım yazısı,8 sayfa,
Varidat ve masraf çizelgeleri, Osmanlıca, 12 sayfa,
Not defteri kısmı, Osmanlıca,30 sayfa ( bu kısım muallimlerin talebeleri hakkında tutacakları ders notları defteri makamına kaim olmak üzere tertib edilmiştir.)
İlk mekteplere mahsus Alet-i Dersiye Rehberi, Osmanlıca,18 sayfa,
Bir derste bütün kaideler, Latin harfli, 4 sayfa,
Almanağın son sayfaları ise Osmanlıca ve Latin Harfli Türkçe olarak, (karışık veya ayrı ayrı) yazılı, alfabe, kitap, okul, matbaa reklamlarına ayrılmış bulunmaktadır. Bu reklamlarla da dönemin ticari ve mektep hayatının canlı bir tasviri gözlenmektedir.
Kitabın arka kapak içine ise, 42 x 21 cm boyutlarında, Osmanlıca ve , renkli baskılı olmak üzere Türkiye siyasi haritası iliştirilmiştir
Arka kapak üzerinde ise rakamlar hariç Osmanlıca olarak “ fiatı 75 kuruşdur” ibaresi yer almaktadır.
Sonuç:
Almanağın 1928 yılında basıldığını ancak “Ay” bilgisi bulunmadığını bilmekteyiz. Herşeye rağmen Almanak, Tonguç’un yayın hayatındaki ikinci kitabı olma özelliği taşımaktadır.Hiç şüphesiz ki Almanağın hazırlanmasında Tonguç’un payı, diğer “tertib eden” olarak gözüken Faik Reşid’den daha fazla ve önceliklidir. Ayrıca Almanağın içindeki konuların tasnifi, detaylar ve diğer kaynak nitelikli özellikler, Tonguç’un mevzuata hakim pragmatik aydın yapısını ortaya koymaktadır.
Bu konuların tasnifinde ileriki dönemlerde hayata geçecek ” İş Okulları” nın nüvelerine de kaynaklık edildiği gözlenmektedir. Her şeyden çok , o tarihler de bile Hanri Pestalozzi’nin adının dünyanın ünlü adamları arasında sıralanması büyük önem taşımaktadır.