Bu bölümümüzün ilginç eserleri arasında baskısı Adana’da yapılan bir kitabın yer alması da bulunmaktadır. Elbette yerel özellikli basınların mahalli matbaalarda basılması bilinen gerçeklerdendir. Ancak Stefan Zweig gibi uluslararası ün sahibi bir yazarın eserinin ( ve de ilk baskısının) İstanbul değil, hatta Ankara bile değil de Adana’da basılıyor olmasının çok önemli bir nedeni olmalıdır. Üstelik olağan üstü bir baskı kalitesiyle ve de kolay okunur dizgi üslubuyla.
İZCİ OYUNLARI- MEHMET ARKAN
“İlk Öğretim Gazetesi Yayınları” tarafından Ankara-Milli Eğitim Basımevi’nde 1946 yılında basılan kitap, 17.1 x 23.9 cm boyutlarında, karton kapak ve 90 sayfadan oluşmaktadır.
Milli Eğitim Bakanlığı İlk Öğretim Gazetesi Yayınlarının 3’üncü yayını olan kitabın kapak grafiğinin ayrıca belirtilmemiş olmakla birlikte, kitap içinde yer alan resimlerin “Antikiteler Umum Müdürlüğü Desimatörü Kerim KAYHAN” ait olduğu iç kapakta yer almaktadır. Muhtemeldir ki kapak grafiği de aynı şahıs tarafından düzenlenmiştir.
Zamanının fiyatı 100 Kuruş olarak arka kapağa yazılmıştır.
Ön kapağın grafiğinden çok farklı olarak hazırlanan İç kapakta, “Hazırlayan Mehmet ARKAN’ın Beden Eğitimi ve İzcilik Müdürü”, “Resimleyenin de Antikiteler Umum Müdürlüğü Desimatörü Kerim Kayhan” olduğu ifade olunmaktadır.
Yazar M.ARKAN imzasıyla yayınlanan “Önsöz” de, “Oymakbay arkadaşlarımın gerek sene içindeki izcilik çalışmalarında, gerekse kamplarda çeşitli oyun ihtiyaçlarını kısmen olsun karşılayacağını ümit ettiğim bu kitabın ilkokul öğretmeni arkadaşlarım için de faydalı olacağını düşünmekle zevk duymaktayım” denmektedir.
Okul ve izci oyunlarının mekan ve nitelik olarak 4 ana bölümde değerlendirildiği kitapta toplam 146 oyunun tarifi yapılmaktadır. Toplam 146 oyun için ise 72 resim çizimlenmiştir
Kitabın son iki sayfası sıralanması yapılmış ” İçindekiler” sütununa ayrılmış bulunmaktadır. ( HC Koleksiyonu, 1704091)
:::::::::::::::::::::::::
TARİHİ AFRODİT- İBRAHİM HAKKI KONYALI
“İstanbul Nümune Matbaası” da 1940 yılında basılan kitabın bizdeki nüshasının orijinal kapağı bulunmamaktadır. Bu sebeple kapak grafiği hakkında şifahi bir bilgiye sahibiz. Satış fiyatı hakkında da bilgimizin bulunmadığı bizdeki nüshası ciltli ve el yapımı kapak kağıdı ile kaplı bulunmaktadır. Kitap, 15.6 x 23.5 cm boyutlarında ve 80 sayfadan oluşmaktadır.
İç kapakta kitabın adının hemen altında ” esatirin bu güzel ilahesi hakkında şark ve garp kaynaklarına, kütühane ve müzelerine dayanılarak hazırlanan tarihi tetkikler” ifadesi yer almaktadır. İç kapakta ” içinde 10 tablo ve 30 tarihi resim vardır” bilgilerine de yer verilmiş, ayrıca “tercüme ve iktibas hakkı mahfuzdur” ve “tescili yapılmıştır” ibareleri büyük harfle kaydedilmiştir.
Bu detayların amacı kitabın 51’inci sayfasında yer alan ” Netice ve Bazı Mütalealar” başlıklı yazıda anlam kazanmaktadır. Kitabın yazarı İbrahim Hakkı KONYALI tarafından yazıldığı anlaşılan bu yazıda, Sühulet Kütüphanesi sahibi ve mühtedi Semih LÜTFÜ tarafından daha önce yayınlanmış “Afrodit” kitabına eleştiri de bulunarak ” Fransız muharriri Piyer Luis’in yazdığı Afrodit, ceza kanununun takibinden kurtulacak bir sanat eseri midir? Her halde bunu takdir edecek olan; ana dilini bile doğru dürüst bilmeyen mühtedi Semih Lütfü değildir. Eğer Afrodit memleketimizde tanınması ve yayılması lazım gelen bir sanat eseri olsaydı onun Maarif Vekaleti ya tercüme ettirirdi, yahut tercüme ettireceği eserlerin arasına alırdı.Şimdiye kadar tercüme ettirmemesi ve tercüme listesine bile aldırmamış olması gösteriyor ki Türk irfan ve sanat aleminin bu kitaba ihtiyacı yoktur” denmektedir
Sözü edilen 51’inci sayfaya kadar çok sayıda ara başlıklarla ve sayısı belirtilen resim ve tablolarla Tarihi Afrodit konusu işlenmektedir. Bu sayfalarda yazarın ok sayıda dipnotlar da kullandığı görülmektedir.
Bu sayfadan sonra ise, zamanın münakaşasına yazılarıyla iştirak eden yazar ve müelliflerin görüşlerine yer verilmiştir. Kitabın müellifinin yazıları da dâhil 9 ayrı yazarın makaleleri ardı ardına sıralanmıştır.
Kitabın son paragrafı, tarihi tabloların tedariki için Güzel Sanatlar Akademisi Müdürü Burhan TOPRAK, Asarıatika Müzeleri Müdürlüğüne ve Beyoğlu’nda C.Raymond kütüphanesi sahibine teşekkür için ayrılmıştır.( HC Koleksiyonu, 1704092)
:::::::::::::::::::::::
PASTÖR ( Pasteur) – DOKTOR GALİP ATA
“Maarif Vekâleti” tarafından yayınlanan kitap, İstanbul devlet matbaası’nda 1930 yılında basılmıştır. “Büyük Adamlar Serisi”nin 3 Nolu yayını olan kitap, 13.9 x 19.6 cm boyutlarında, karton kapak ve 86 sayfadan oluşmaktadır.
Kitabın, kapak deseni İhap HULUSİ tarafından yapılmıştır.
Kitabın 2 adet İç kapağı bulunmaktadır. İlkinde yalnızca kitap adı tekrar edilmekte ancak bu kez parantez içinde ayrıca (Pasteur)ibaresi de yer almaktadır. Diğer İç kapakta ise Ön kapağın resimsiz bir çalışması yer almaktadır. Bu kapağın arkasında ise, kitabın Maarif Vekâletince yayınlanma direktifleri belirtilmektedir. Burada yarıca kitabın 3000 adet tab edildiği de beyan olunmaktadır.
Pasteur’un bir resminin yer aldığı sayfadan sonra kimin tarafından yazıldığı belirtilmemekle beraber kitabın müellifi tarafından yazıldığı anlaşılan ” Pasteur Kimdir” başlıklı 2 sayfa tutan yazıda, ” Pasteurun hayatı namile damadı Vallery Rodot ( Valer-Rodo) nun yazmış olduğu güzel kitap Maarif Vekaleti Celilesi Talim ve Terbiye Heyetinin tensibile Türkçeye tercüme ettirilmiş ve tab’ı mukarer bulunmuştur. Onun neşrine intizaren halkın, bilhassa tahsillerinin daha iptidalarında bulunan gençlerin istifadesini temin için, bu küçük kitap oradan hülasa edilerek yazılmıştır” denmektedir.
Toplam yedi bölümden oluşan kitap içinde 6 adet de resim yer almaktadır. Kitabın sonunda sayfa sıralanması yapılmış ” İçindekiler” sütunu bulunmaktadır. Arka kapakta ise Büyük Adamlar Serisi’nin diğer yayınlanmış ve yayınlanacak kitap duyurusu için ayrılmış bulunmaktadır. ( HC Koleksiyonu, 1704093)
:::::::::::::::::::::::
PAUL CEZANNE- TRİSTAN L.- KLİNGSOR
“Kanaat Kitabevi” tarafından İstanbul Kenan Basımevi’nde1939 yılında basılan kitap, 12.5 x 18.8 cm boyutlarında, karton kapak ve 82 sayfadan oluşmaktadır.
Kitabın kapak grafiğinin kime ait olduğu hususunda bir bilgi bulunmamaktadır. Elimizdeki nüshanın arka kapağı olmadığından fiyat bilgisi okunamamıştır.
Kitabın 2 adet İç kapağı bulunmaktadır. İlkinde yalnızca kitap adı tekrar edilmekte diğer İç kapakta ise Ön kapağın resimsiz bir çalışması yer almaktadır. Burada ayrıca çevirmenin Şerif HULİSİ olduğu belirtilmektedir. Boş bırakılan 2 sayfadan sonra bir sayfa ressamın kendi yaptığı portresine ayrılmıştır.
Çevirmen Şerif Hulusi tarafından kaleme alınan ” Önsöz”de Fransız ressam Paul CEZANNE hakkında ülkemizde yayınlanmış bir eser bulunmadığı ifadede olunarak, ” Bu eksiği hissederek, sanat meselelerinin bir amatörü olduğumuz halde, büyük sanatkârı asıl çehresile anlatacak bir eserin tercümesine giriştik. Böyle bir eserin hem amatöre, hem de asıl sanatile uğraşanlara hitap etmesini göz önünde tuttuk; KLİNGSOR’un tercüme ettiğimiz kitabı, bize CEZANNE’i tamamile sanatı içinde göstermektedir. Muhtasar olmasına rağmen çok özlüdür” denmektedir. Yazının devamında, ” Resim tabirlerinin Türkçe mukabillerini bulmakta büyük müşkülatla karşılaştık. Türkçe mevcut bazı tabirler, Fransızca asılları kadar tefsire ve izaha muhtaç oldukları için, Fransızcalarını kullanmanın daha doğru olacağını düşündük. Metindeki Fransızca tabirlerin çokluğu bundandır” ifadeleri yer almaktadır.
Kitap hiçbir ara başlık içermeksizin ve içinde ressam tarafından yapılmış toplam 20 adet resim ihtiva ederek devam etmektedir. Çevirmen Şerif HULUSİ tarafından düşülen 3 adet dip not bulunmaktadır. ( HC Koleksiyonu, 1704094)
::::::::::::::::::::::
YAŞASIN DEMOKRASİ-HALDUN TANER
” Ahmet Halit Kitabevi” tarafından İstanbul Şaka Matbaasında 1949 yılında basılan kitap, 14.5 x 20.9 cm boyutlarında, karton kapak ve 80 sayfadan oluşmaktadır.
Kapak grafiğinin kimin tarafından hazırlandığına dair bir bilginin bulunmadığı kitabın zamanının fiyatı arka kapağa tanesi 100 Kuruş olarak basılı bulunmaktadır.
Toplam 12 Hikâyenin yer aldığı kitabın son sayfası sıralanması yapılmış” İçindekiler” sütununa ayrılmış bulunmaktadır.
Kitaba adın veren ” Yaşasın Demokrasi” adlı hikâyenin 7′ inci sırada yer aldığı hikâyelerin bitiminde yazarı tarafından hangi yılda yazıldığına dair bilgi yer almaktadır. Hikâyelerin bu bilgiden 1945- 1949 yılları arasında yazıldığı öğrenilmektedir. ( HC Koleksiyonu, 1704095)
::::::::::::::::::
ABRAHAM LİNCOLN- EMİL LUDWİG
“Seçilmiş Hikayeler Dergisi Kitapları” tarafından Ankara Güney Matbaasında 1953 yılında basılan kitap, 11.2 x 15.8 cm boyutlarında, karton kapak ve 192 sayfadan oluşmaktadır.
Seçilmiş Hikâyeler Dergisi Kitapları’nın ” Herkesin Kitapları-Cep Kitapları Serisi”nden 5 nolu kitabı olan bu kitabın kapak resmi Ferit APA tarafından yapılmıştır. Zamanın fiyatı ise arka kapakta fiyatı 1 Lira olarak basılı bulunmaktadır.
Kitabın 2 adet İç kapağı bulunmaktadır. İlkinde kitap adı tekrar edilmekte ve parantez içinde otobiyografi olduğu belirtilmektedir. Ayrıca çevirmen olarak Bilge KARASU’nun adı yazılmaktadır. Diğer İç kapakta ise yalnızca kitap adına yer verilmiş bulunmaktadır.
Kitap hiçbir ara başlık içermeksizin otobiyografinin anlatım tarzı içinde devam etmektedir. Yazının sonunda telif haklarının sahibini ve basım yılını belirtir bir İngilizce yazı yer almaktadır.
Devamındaki iki sayfa, Seçilmiş Hikâyeler Dergisi Kitapları Serisinden ve Herkesin Kitapları Serisinden çıkan ve çıkacak kitapların duyurusuna ayrılmış bulunmaktadır. Arka kapakta ise, müeelif Emil LUDWIG’in bir küçük portresi ile kısa bir biyografisi yer almaktadır. ( HC Koleksiyonu, 1704096)
:::::::::::::::::::::
BİR VARMIŞ BİR YOKMUŞ PORTRELER- YUSUF ZİYA ORTAÇ
“Akbaba Yayınevi” tarafından İstanbul-Akbaba Matbaası’nda 1960 yılında basılan kitap, 14.1 x 19.6 cm boyutlarında, şömizseli karton kapak ve 208 sayfadan oluşmaktadır.
Akbaba Yayınevi’nin ” Edebiyat ve Sanat Yayınları” serisinin 1’inci yayını olan kitabın kapak baskıları İstanbul Şaka Matbaasında yaptırılmıştır. Şömizeli ve karton kapak baskılarındaki resimler Yalçın ÇETİN tarafından çizilmiştir Zamanının fiyatı ise her iki arka kapak üzerine Fiyatı 750 Kuruş olarak basılmıştır.
İç kapakta yalnızca kitap ve yazar adı yer almaktadır. İç kapak arkası “Y:Z:O.” Rumuzuyla kitabın teknik bazı özelliklerinin belirtilmesi, devam sayfası ise “Bu Kitap” başlıklı yazıyla yazar Yusuf Ziya ORTAÇ’a ayrılmıştır. Yazar bu yazısında ” Batıda zengin bir hatıralar edebiyatı vardır. Biz bu yönden de züğürtüz. Hatıralarını yazmış padişah, vezir, serdar tanıyor musunuz? Evet diyemeyeceğiniz kadar az, değil mi? Ben kendi küçük hayatımın bazı hatıralarını zaman zaman dostlarıma anlatırım. İlgi ile dinlerler. Bu ilgi, bana onları yazmak isteğini verdi” demektedir.
Yazar kitabında tanıdığı 26 portre ile olan hatıratlarını anlatmaktadır. Her bölümün başında ilgili sanatçının birer portre çizimleri de bulunmaktadır ki, bu çizimler Münif FEHİM tarafından gerçekleştirilmiştir.
Portrelerin bitiminde sayfa sıralanması yapılmış “İçindekiler” sütunu yer almaktadır. Devamındaki 3 sayfa ise Akbaba Yayınevi adına yazılmış ” Üç Yayın” başlıklı yazıya ayrılmış bulunmaktadır. Bu yazıda Akbaba Yayınlarının yeni yayın dönemi politikasından bahsolunmakta, çıkartılması düşünülen yayınlardan söz edilmektedir. “Kitabın haysiyeti” başlıklı ve yine Akbaba Yayınevi imzalı diğer yazıda da adeta “Kitap baskı etiği”ni hissettiren ifadeler yer almaktadır.
Kitabın son sayfası ise, yayınlanacak bir kitabın duyurusu için ayrılmış bulunmaktadır. Keza şömizseli kapak kanadı da yayınlanacak kitap duyurularına ayrılmış olup, arkasında ise Yazar Yusuf Ziya ORTAÇ’ın alıntısı yapılan ” Bu Kitap” başlıklı yazısı tekraren yer almaktadır. ( HC Koleksiyonu, 1704097)
::::::::::::::::::::::
OKULLARDA TAHRİR VE DENEMELER-FİKRET ÖZGÖNENÇ
” İstanbul Ülkü Basımevi” tarafından 1950 yılında basılan kitap, 12.0 x 17.3 cm boyutlarında, karton kapak ve 112 sayfadan oluşmaktadır.
Ülkü Basımevi’nin ” Öğretmene Yardımcı Kitaplar Serisi” içinde yayınlanan ancak yayın numarası basılmadığı görülen kitabın kapak grafiğinin kim tarafından yapıldığına dair bir bilgi bulunmamaktadır. Zamanının fiyatı ise 100 Kuruş olarak arka kapağa basılmış.
İç kapak ise Ön kapağın benzer tasarımını içermektedir.Bu sayfada yazarın adının sehven ( Fikrt ÖZGÖNENÇ) olarak yazıldığı görülmektedir.
Kitabın müellifi Fikret ÖZGÖNENÇ imzasını taşıyan “Önsöz”de, “Tahrir öğretiminin nasıl uygulandığını ve uygulanması gerektiğini açıklayacak olan bu kitabıma başlarken bizde ilk defa serbest tahriri ve tahrir öğretimini ele alan, memleket maarifinde bunun yayılmasına ve kökleşmesine çalışan Sayın Fuat Baymur, H.Raşit Öymen’e ve Rauf İnan’a minnet ve şükranlarımı sunmayı bir meslek borcu saymaktayım” denilmektedir.
Toplam 15 ana başlık altında işlenen kitabın son sayfası, sıralanması yapılmış “İçindekiler” sütununa ayrılmış bulunmaktadır.
Kitabın son bölümünü oluşturan ” Kutba Gidiyoruz” adlı ve İstanbul Fatih, Nişancı Mehmet Paşa I. Okulu V. Sınıf öğrencilerinin yazdığı uzun hikâye içinde yine aynı öğrenci grubunun çizdiği 6 adet resim de yer almaktadır. Söz konusu hikâye sahibi 12 öğrencinin fotoğrafları da ayrı bir sayfada yer almaktadır. (Örnek bir çalışmayı oluşturan bu hikâyenin bugünkü değerini anlamak çok daha heyecan vericidir. H.C)
Kitabın arka kapağı ise yazarın çıkmış ve çıkacak yayınları için ve sipariş adresinin duyurulması için ayrılmış bulunmaktadır. ( HC Koleksiyonu, 1704098)
::::::::::::::::::::::
SATRANÇ OYUNCUSU-STEFAN ZWEİG
“Adana Türksözü Basımevi” tarafından 1944 yılında basılan kitap, 14.3 x 21.3 cm boyutlarında, karton kapak ve 120 sayfadan oluşmaktadır.
Kapak düzenlemesinin kime ait olduğu konusunda bir bilginin bulunmadığı kitabın dağıtım adresi olarak, Ankara AKBA Kitabevi gösterilerek ve zamanın fiyatı, arka kapakta 150 Kuruş olarak basılı bulunmaktadır.
İki ayrı iç kapak yapılmış olup ilkinde yalnızca kitabın adı, ikincisinde ise yazar adı, kitap adı, çevirmen adı ve matbaa adıyla baskı tarihi ile baskı şehri yazılı bulunmaktadır.
Çevirmenliğini Nevzat GÜVEN’in yaptığı kitabın iki iç kapak arasında kitabın müellifi Stefan ZWEİG’in, ” N.ŞENEL” tarafından çizilmiş bir portresi yer almaktadır.
Yine ilk iç kapak arkasında, ” Bu eser Stefan ZWEİG’in ölümünden sonra bulunmuş olup, 1943’de Almanca olarak Stokholm’de basılmıştır” ibarelerine yer verilmiştir. ( Haldun Cezayirlioğlu Koleksiyonu, 1704099)