Johann Gottfried von Herder (1744-1803) yılları arası yaşamış Alman filozofudur. Dil felsefesi ve Tarih felsefesi alanlarında verdiği eserlerle, bu alanların müşterek kurucularından kabul edilir. Herder’in aşağıda alıntıladığım yazısı, “eskiler” hakkında düşünmeye, değişik ve ilginç yorumlar getirmektedir.
Eskileri Niçin Okuruz?
“Eskileri okumakta güttüğümüz gaye, onların sağlam vekarlarını, telaşsız gidişlerini, sakin, bilge, derin zevklerini, öğrenmede olsun, iş hayatta olsun kendimize nümune almaktan başka ne olabilir?
Homeros her şeyi sukunetle mütala ederek ve anlatarak, ihtişamla yürüyor. O hiç bir zaman kendinden geçmez. Onun ilkeleri ve tasavvurları hiç bir zaman karanlık değildir. Yunan tragediası zihniyetlerle karakterleri, şartlarla talihleri tartarak, her yanlış adıma, yolun her her dolambacına nişan koyarak, sade sade yol alıyor. Yunan’la Roma’nın iyi, en iyi zekalarının ruhu, öğretide de sohbette de sakin, her türlü feveranın, hayret verici zigzağın düşmanı; her türlü gök gürültüsünün, dünyanın dört bucağından alıp getirilmiş saçma figürlerin düşmanıdır. Eskiler, az şey ile yahut hiç ile çok şey verirlerdi. Onlar, basit, yüksek, yuvarlak harfleriyle yazarlardı. Bizim üslubumuz Gotik keşişlerinin şekillerini çiziyor; bunlarda bin girift çizgi, ancak bir harf yerine geçer, o da güç anlaşılır.
Eskiler, az, fakat iyi okumak, hem de en iyiyi okumak, hayatta “güzel ve iyi” yi, bizim için hayırlı olanı, en temiz, en iyi olanı en mükemmel şekilde işlememiz, bu işe yorulmaz bir çalışma sarf etmemiz gerektiğini öğretirlerdi. Biz, zavallı Iksionlar (1), çarkı döndürüyor, ama birlikte de dönüyoruz. Sisyphus * taşlarını kaldırıyor, ama asıl biz kaldırılıyoruz. Tantalos** gibi merakla bekliyor, fakat hiç, ama hiç doyamıyor, kanamıyoruz.”
1945 Tercüme Dergisi
Tercüme: Dr. Melahat ÖZGÜ
*******
(1) İksion Yunan mitolojisinde; Teselya’nın en eski kabilesi olan Lapithler’in kralı, Theseus’un arkadaşı Peirithoos’un babasıdır. İksion tanrılar sofrasında ambrosia içtiği için ölümsüz olmuş, bu yüzden bir kerede yanarak ölmemiştir.
*Sisyphus Yunan mitologyasının en kurnaz karakterlerinden bir tanesi. ölüm onu almaya geldiğinde ölümü kandırıp onu yakalamış ve esir tutmuştur.
**Tantalos Batı Anadolu’da bir Lidya kralı, Pelops ve Niobe’nin babasıdır. Eski Yunan mitolojisine göre Zeus ile Plüton’nun oğludur.
Tanrıların sofrasına oturabilen tek insandır. Anadolu tanrıçası Kibele’ye inandığı için Hellen tanrılarını küçük gören ve onların kudretlerini sınamaya kalkan Tantalos, Olimpos tanrılarının hışmına uğrar, ona verilen ceza, Tantalos işkencesi olarak anılmıştır.