Bu yazımızın konusunu teşkil eden kitap, “1935 Yazı”ında Berlin’de Orienthandelsverlag Şirketi tarafından hazırlanıp, bastırılan ve dış kapağında “Alman-Türk Sanayi ve Ticaret Kılavuzu” adını taşıyan bir referans kitaptır.
Theodor Tantzen, Osman Tokumbet ve Karl Trucksaess’in ortak yazarlıklarını yaptığı kitap, 17,3 x 24.6 cm boyutlarında ve kırmızı dış cilti olarak basılmıştır.Ön kapak iç sayfaları iki ayrı reklama ayrılmış olan kitabın, devam eden sayfası İç Kapak olarak düzenlenmiş ve burada kitap başlığının altında -dış kapak bilgisinin aksine- ( Türkçe Kısmı) ibaresi yer almaktadır. Bu ibareden anlaşılmaktadır ki, söz konusu kitabın muhtemelen bir de “ Almanca Kısmı” bulunmaktadır.
İç kapak arkasında ise Almanca ve Türkçe olarak kitabın telif ve mülkiyet haklarını koruyan hukuki ifadeler ile baskı yerinin Buchdruckerei Frickert –Berlin olduğunu belirtir açıklamalar yer almaktadır.
Toplam 356 sayfa olan kitabın, Osman Tokumbet tarafından kaleme alınan 3 safalık “Başlangıç” başlıklı yazı, kitabın hangi amaçlarla yayınlandığı açıklıkla dile getirilmektedir.
“ Alman-Türk Sanayi ve Ticaret Kılavuzu, Alman-Türk tecimel bağını pekiştirmek için çıkarılıyor. Elinizdeki “Türkçe Kısım” ilgisi olan Türk çevrelerini Alman ihracat ekonomisi üzerine aydınlatacak bir araç olmak isteğindedir.Böyle bir “ kılavuz” çıkarmak düşüncesi yeni değildir. Orienthandelsverlag kılavuzu çıkarırken aşağı yukarı 20 yılda edindiği tecrübeye dayanıyor.Hemen bütün ülkelerin arkasına sığındıkları kendi başını yiyici kısa görüşlü proteksiyonizmin sonucu olarak acun ekonomisinin iyice durgunlaştığı bu zamanda, Alman-Türk dış teciminde bu gibi temeyüllerin görülmemesi çok sevinçle karşılanmalıdır. ….elinize aldığınız bu kitap bile dış tecimiyle uğraşan grupların her birisine tecimel imkanlar verildiğinin en iyi delilidir.Bu yüzden yapılan sunumların Türk çevrelerinde iyi karşılanacağı umutu uyanmaktadır.Alman-Türk dış teciminin, bugünkü ölçüye göre, hemen hiç aksamadan ilerlemesinin sebebi kimseye gizli değildir. Bunu, bugün artık tamamıyla anlaşılmış olan ve ileride de çok daha iyi gelişmeye kabiliyetli bulunan, her iki ülkenin birbirlerinin ihtiyaçlarını tamamlaması esasında aramak gerektir.”
Yazısı içinde “Kılavuza yurttaşlarımın çok rağbet edeceklerini umuyorum… yuttaşlarımın üzerinde alman ekonomisinin ne kadar gelişmiş olduğu hakkına sürekli bir iz bırakacaktır” gibi benzer ifadelere de yer veren Osman Tokumbet’in “ Başlangıç” başlıklı yazısından da kolayca anlaşılmaktadır ki; bu kitap zamanın Alman Ekonomisinin ve bu ekonominin imkanlarını, genç Türkiye Cumhuriyetine tanıtmak, Alman endüstri ürünlerinin Türkiyede pazarlanmasını sağlamaktır.
“Başlangıç” sayfasının ardından yeralan İçindekiler bölümünde 5 ana bölüm yer almaktadır. İlk bölüm “ Türk- Alman iktisadi münasebetlerinin vaziyet ve imkanları” başlığını taşımakta ve bu bölümde 3’ü akademik olmak üzere toplam 6 yazı yer almaktadır.Alman yazarlar taraf ından kaleme alınan bu yazılardan birinin başlığı,” Mevcut mukavelere göre Türkiye ile Almanya arasındaki ticari münasebet” adını taşımaktadır.
İkinci Bölüm “Alman iktisadiyat gruplarının Türk- Alman ticari münasebetindeki ehemmiyeti” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde de 16 adet sanayi ve ticari kola ayrılmış olarak toplam 12 makale yer almaktadır. Bu yazılardan yalnızca bir tanesi Türk yazara ait olup; Halil Şaban Pirva’ya ait bu yazı, “ Almanyada bulunan yüksek mektepler ve meslek fen müesseleri” başlığını taşımaktadır. Şahsi ilgi alanımıza giren ve daha geniş bir incelemeye değer bulunan bu yazı ayrıca değerlendirilecektir.
Üçüncü Bölüm ise “Faydalı Yolgösterici” başlığını taşımakta ve bu bölümde Alman ve Türk ekonomisine ait belli başlı veriler, tarifeler ve ipuçları sıralanmaktadır
Dördüncü bölüm “Aranılan eşyanın alfabe sırasıyla listesi” başlığını taşımakta ki, bu bölüm, her iş kolu için Almanyada yerleşik firmaların adres ve künye bilgilerini ihtiva etmektedir.
Beşinci ve son Bölüm ise, “ Firma Adları” başlığını taşımaktadır. Bir önceki bölümde yer alan bilgilerin künye dışındaki ad ve adres bilgileri ile, kitap içinde yeralan firma indeksi işlevi görmektedir.
Sayfa içlerinde çok sayıda reklam ve ilanın da yer aldığı kitabın bu yönüyle dönemin Alman Firmaları için bir referans kitabı olma özelliği de bulunmaktadır. Ayrıca azımsanmayacak sayıda, Alman Firmaların Türkiyede yaptıkları sanayi ve inşaat çalışmalarına ait yerel fotoğraflar da görmek mümkündür.Örneğin bunlardan biri Alman firması tarfından yapılan Pekdemir Vadisindeki köprüye ait olan bir fotoğraftır.
Kitap içinde yeralan aşağıdaki yazı,bir kılavuz niteliğinin dışında tarihi bir tesbiti ortaya koyması açısından son derece önemli ve değerlidir.
“ Hiç bir millet, “” herşeyin sebebi harpdir “” darbı meselinin haiz olduğu hakikati, tarihinin irade ettiği misallerle, Türkiye kadar kendi nefsinde tecrübe etmemiştir.Türkiye eski zamanlarda daimi bir surette harp sahasında kalmış olduğundan teknik terakkiyatını takip edememiştir. İstiklal harbinde silah kuvveti ve techizattan ziyade ancak emsali olmayan bir şecaat ve cesaretle bilhassa büyük rehber ve kumandanın yüksek idaresi sayesinde muvaffakiyet temin edilmiştir.Şimdi istiklalin daimi olarak muhafazası için Türkiye de Almanyada olduğu gibi asri ve teknik tesisatını kurmak ve inkişaf ettirmek mecburiyetindedir.Fakat dünya, idame-i mevcudiyete hadim olan bu zihniyeti yanlış olarak askeri bir mahiyette telakki etmektedir. Türkiye ve Almanya sulhdaki mevkilerini muhafaza etmek için teknik terakkiyatından azami derecede istifade etmek mecburiyetindedirler.”
Nazi Almanya’sının endüstriel ve ticari ilişkilerine dair önemli ve nadir belgeler içeren kitap,içerdiği bir kısmı tam sayfa olan yüzlerce reklam ile de Almanya’nın o sıradaki ekonomik gücünü çok iyi resmetmektedir. Özenli baskısı, kaliteli kâğıdı ve şık cildiyle göz dolduran kitabın, muhtemel olan Almanca Nüshası elimize geçtiğinde, hakkında geniş bilgi aktarılacaktır.