Aklımıza bir Almanca kelimeyi başlık edinip de yazı yazabileceğimiz gelmezdi doğrusu. Ama oldu işte. İşte yazıyoruz.
Klassenzeitung, Almancada bir tek manada kullanılıyor: orta öğretim öğrencilerinin çıkardığı “Sınıf Gazetesi” manasında.Günümüzde bu uygulamanın hala yer bulduğunu, yaygın bir kulanım alanı olduğunu söylemek mümkün değildir elbet. Ama Alman eğitim sisteminin içinde çok yakın yıllara kadar uygulanır olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Orta öğretim öğrencilerinin çıkardığı bu gazetelerin, okul faaliyeti adına yararına değinen çok sayıda pedagojik metinler ve incelemeler de bulunabilmektedir.
Bu yazıyı yazışımızın sebebi ise, elimizde 1926 tarihli bir Klassenzeitung’un bulunuyor olmasıdır. Bir müzikologun kütüphanesindeki bazı kitapların arşivimize geçen ay dahil olması esnasında, ne olduğunu fark edemeyişimiz üzerine bir köşeye ayırdığımız “ sarmalanmış kağıt rulolarının” sonradan fark edilmesi, bize yeni bir bakış açısı kazandırmış bulunmaktadır.
Ülkemizde pek ender rastlanabilecek olmayan bu eserin tanıtımı, bizleri olduğu kadar, sanırım eğitim kültürüne sahip çıkmaya çalışacak başkalarını da sevindirecektir.
Klassenzeitung 1926, Gotik Alman Harfleri ile yazılmış olduğu için, tercümesinde zorluk yaşanmakta, öncelikle gotik harflerin kullanılış şeklinin yeniden temrinini gerektirmektedir.
Peşpeşe yapıştırılmış 25 adet A4 sayfasının bütününden oluşmaktadır. Toplam uzunluğu 6.66 metredir.
Rulo şeklinde olup, ilk sayfaya, kapak görevi ve aynı zamanda da askı karton görevi yapacak 20 cm uzunluğunda siyah karton ayrıca ilave olunmuştur. Sözkonusu kartonda bir adet askı deliğinin olması, bu uzunluktaki bir materyalin peyderpey yazılıp, sayfalarının yapıştırıldığı izlenimini vermektedir. Dahası okulun yada sınıfın belli bir köşesine asılarak öğrenciler ( okul efradı) tarafından okunması sağlanmaktadır.
Klassenzeitung 1926’da bütün yazılar aynı kişinin elinden çıkma niteliğinde olup, ancak orijinal yazı değil, zamanının teksir baskısı niteliğindedir.
1926 Tarihli Klassenzeitung, baştan sona manzum dizelerle yazılmıştır.
Kısmen çevirisi yapılabilen ikinci manzumede öğretmenleriyle isim verilerek alay ediliyor; “Dangalak hocaların” (Lehrgroben) şık ve süslü Fraulein Lüttge ile aşklarını, Dr. Sauffe’nin allameliğini tiye alınıyor.
Klassenzeitung’un son sayfalara doğru olmak üzere 5 sayfası da okul ve sınıf figürlerinin ağır bastığı grafikler ile dizayn edilmiş bulunmaktadır. Bunların 4 adedi de teksir baskı hüviyetinde iken, beşinci ve son sayfaya ekli grafik ise aydınger kağıda renkli bir el yapımı grafik çalışmayı ihtiva etmektedir. Çizgileriyle de çok yetkin bir çalışma olduğu gözlenmektedir.
Sosyal ve kültürel tarihle ilgilenenler bu gazetedeki manzumelerden 1926 yılında bir lisede Alman gençliğinin ruh hâlini okuyabilir: sekiz yıl önceki yenilginin ( 1914-1918 Harbi) , Almanyanın mahkum olduğu muazzam harp tazminatının, hiperenflasyon geçirmiş harap bir ekonominin izlerini pekala bulabilir.
Klassenzeitung’un ilk sayfasında yer alan “ bu gazete gülmeniz için hazırlanmıştır” ibaresi, bu yıkımın izlerini sürmede bir ipucu niteliğindedir.
Kısaca, bu belge, ( Klassenzeitung 1926) yalnızca yayın yılı itibariyle değil metin içinde 1848 yılına yaptığı göndermeler ile de sadece Alman tarihçileri değil, Türkiyede Alman edebiyat uzmanlarını da ilgilendirebilir niteliktedir. Bu yönüyle arşivimiz her iki taraftan gelebilecek tekliflere de açık bulunmaktadır.
Klassenzeitung 1926’dan alıntılanan bazı manzumlar:
“Wie auch das Lob des Lebens fällt
danket denen, die Euch heiter machen
Es gibt nichts Bessres auf der Welt
als ab und zu sich krank zu lachen
Diese Zeitung ist gemacht
daß man drüber lacht
drum hat man dran gedacht
weil jetzt manche …….. vollbracht
da ihr …… die Freiheit lacht
alle Bosheit ist entfacht
alle Mächte finsterer Macht
toben wie in einer Schlacht
Wer sich ärgert wird verlacht!
zorn’ge an die Luft gebracht
und wer wütet, daß es kracht
wird mit der Zeit noch zahm gemacht”
***
“ Lutte – Hymniade Auf die Melodie
Es klaggert d. Mühle
Auf, lasset und singen mit brausendem Klang – trara
…… Lutte dein Loblied mit jubelndem Sang – trara
Laßt zum Scluß und noch einmal vereinigen heut
Seminar und Kollegium in gemeinsamen Freud
trara trara trara
Als Leitung des Gangen dr. Sauff sei
Als Größe der Wissenschaft allen bekannt ja ja
Fräulein Lüttge die chice und zierlich Maid
Hat mit unsern Lehrgroben manchmal viel Leid?
ja ja ja ja ja ja!”
Not: Klassenzeitung 1926’ın deşifresinde ve tercümesinde çok büyük katkıları olan Sayın Prof. Dr. Cem SOMEL Hocama çok teşekkür ederim.