ESKİ TAKVİMLER-1
Genel tanımlama içinde ” takvim” olarak değerlendirilebilecek ancak aslında ise “cep takvimi” adını taşıyan koleksiyonumun çeşitli örneklerini tanıtmaya çalışacağım. Sanırım bu bir ilk olacak. Doğrusunu söylemek gerekirse bu ilk olma sevincini Kızılay Genel Müdürlüğü adına bu baharda açacağım ( en azından o doğrultuda bir eğilim mevcut) “Takvim Koleksiyonu”na saklamak isterdim. Ama bir web sayfasında da Takvim Koleksiyonunu tanıtma çabasının ilki olmakta vardı.
Sayısı şimdilerde 1000 aşmış bulunan takvimlerimden örnekler sunmayı arzulamaktayım. Sıralaması yapılırken neye dikkat ettiğim sorulursa, ne en güzellerden başladım, ne bunlar en kötüleriydi. Belki kolay ulaşılanlar öncülüğü kaptı, öyle demek gerek.
Bu sayfanın benim gibi “takvim” biriktiren insanların birbirlerine ulaşma yolu olsun isterim. Kim bilir nice güzel takvimler hala güneş yüzü görmemiştir!
Ne dersiniz onlara güneşi gösterelim mi?
1933 SENESİNE MAHSUS MUHTIRALI TAKVİM
T. B. M.M. Matbaasında 1933 yılında basılan takvimin orijinal kapağı ciltli olup, üstünde yalnızca ” T.B. M.M 1933″ ibareleri bulunmaktadır. Cilt sayfaların ardından gelen iç kapakta ise” 1933 senesine mahsus muhtıralı takvim” , T.B.M.M Azasına mahsustur” ibareleri alt alta yer almaktadır. Sayfanın alt kısmında takvimin basıldığı matbaa adı ve tarih ile tanımlanamamış bir ambleme yer verilmektedir.
Çift ciltli kapak içeren takvim, 7.0 x10.0 cm boyutlarında ve 252 sayfadan ibarettir. Koleksiyonumuzdaki takvim MARAŞ Mebusu “Mitat Bey”e mahsus takvim olduğundan adı geçen zatın ilk sayfaya yapıştırılmış resmi ile başlamaktadır. Devam eden 34 sayfada “Türkiye cumhuriyetinin kronolojisi” yer almaktadır. Kronolojinin başladığı sayfadaki dipnotta şu ibarelere yer verilmiştir.” Bu kronolojiye, aceleye geldiği için, arzu edilen mükemmeliyet verilemedi. Gelecek sene düzeltilecek”
Devam eden sayfalardan 24 adedi, her ay’a 2 sayfa ayrılmak üzere 12 ayın genel takvim bilgilerine ayrılmıştır. Bu sayfaların bitimin ardından her sayfa 2 güne ayrılarak “yılın tarihi, “ayın adı” klişeleri altında ay ay taksim edilmiş bulunmaktadır. Her ayın bitiminde de 8’er sayfadan oluşan ” bilânço” sütunları yer almaktadır. ( HC Koleksiyonu, 2703091)
::::::::::::::::::::::::
HİCRİ KAMERİ 1355-1356/ 1937 RİYAZİYE MUHTIRALI GÖKÇE TAKVİMİ
Kasım Paşa Orta Okulu Riyaziye Öğretmeni Y. Ziyaeddin GÖKÇE tarafından İstanbul Tan Matbaasına bastırılan Takvim, 11.7 x 16.2 cm boyutlarında, karton kapaklı ve 48 sayfadır.
Dış kapakla aynı özellikleri taşıyan iç kapakta da ” Ezani evkatı İstanbul gibi arzı 41 derece olan mahallere ve vasati evkatı yalnız İstanbul’a mahsustur” ibaresine yer verilmiştir. Zamanının fiyatı arka kapak ortasına 10 Kuruş olarak yazılmış bulunmaktadır.
İç kapağın arka sayfasından başlayan ilk 6 sayfa, “mübarek gün ve geceler”, ” tatil günleri”, ” takvimdeki cetvelleri kullanma bilgisi” ve “güneşin 12 burca girişi” bilgilerine ayrılmış bulunmaktadır. Devam eden 24 sayfa ise, her aya 2 sayfa olmak üzere 12 ayın genel takvim bilgilerine ayrılmıştır.
Her ay itibariyle” Türkiye vasati saatini” gösteren 7 sayfanın ardından kalan toplam 11 sayfa ise “riyaziye bilgi ve denklemleri” ne ayrılmış bulunmaktadır. ( HC koleksiyonu, 2703092 )
:::::::::::::::::::
HİCRİ KAMERİ 1367-1368 / 1948 GÖKÇE TAKVİMİ
Diyanet İşleri Başkanlığı Muvakkiti ve Pertevniyal Lisesi sabık Riyaziye Muallimlerinden Y. Ziyaeddin GÖKÇE tarafından İstanbul Nebioğlu Matbaasına 1951 yılında bastırılan Takvim, 11.5 x 15.2 cm boyutlarında, karton kapaklı ve 64 sayfadır.
Dış kapakla düzenleme açısından aynı özellikleri taşıyan iç kapakta, farklı olarak ” Tevzi yeri, Şark Kitaphanesi, İbrahim Horoz Matbaası ve 1949″ ibarelerine rastlanılmaktadır. Gerek dış kapak üzerindeki ve gerekse iç kapak içindeki bu farklı tarih baskılarının tam olarak sebebi tahmin olunamamaktadır.
Ayrıca, dış kapak üzerinde yer alan ” Bu nüsha Müftülüklere mahsustur” yazısına iç kapakta yer verilmemiştir.
İç kapak arkası ve devam eden sayfa genel takvim uyarlarına ayrılmıştır. Devam eden 7 sayfa ise “mübarek gün ve geceler”, ” tatil günleri”, ” takvimdeki cetvelleri kullanma bilgisi” ve “güneşin 12 burca girişi” bilgilerine ayrılmış bulunmaktadır. Sonrasındaki 24 sayfa ise, her aya 2 sayfa olmak üzere 12 ayın genel takvim bilgilerine ayrılmıştır.
Takvimin son 34 sayfası ise arz, tulu, vasati saat ve namaz vakitleri gibi genel takvim ve astronomi bilgilerine tahsis edilmiş bulunmaktadır. ( HC Koleksiyonu, 2703093)
::::::::::::::::::::::
1965 ZAFER CEP TAKVİMİ
Diyanet İşleri Başkanlığı Müşavere Kurulu Üye yardımcısı M. Tevfik ERGUN tarafından Ankara Sanat Basımevi’nde bastırılan Takvim, 9.9 x 13.5 cm boyutlarında, karton kapaklı ve 48 sayfadır.
Dış kapakla farklı düzenlemeler içeren iç kapakta da ” Ankara-İstanbul arzlarına göre vasati-ezani saatle namaz vakitlerini gösterir” ibaresine yer verilmiştir. Zamanının fiyatı arka kapak altına 100 Kuruş olarak yazılmış bulunmaktadır.
İç kapağın ardındaki sayfa 1965 yılının kutlamasına, takvim içindeki cetvellerin kullanılması şekline dair hatırlatmaya ve neşreden M. Tevfik ERGUN’un adresine ayrılmıştır
Fark cetveli, lüzumlu telefonlar, mübarek gün ve geceler, resmi tatil günleri,güneş ve ay tutulmaları bilgilerine ayrılan toplam 8 sayfanın ardından, her ay için 2 sayfa olmak üzere toplam 24 sayfa Ankara ve İstanbul ezan vakitlerine ayrılmıştır.
Takvimin diğer sayfaları da yine her ay için 2 sayfa olmak üzere toplam 24 sayfa olmak üzere 12 ayın genel takvim bilgilerine ayrılmış bulunmaktadır.
Takvimin son sayfası ise başlangıcını ilk sayfalarda bulan ” lüzumlu telefonlar” listesinin devamına ayrılmıştır.( HC Koleksiyonu, 2703094)
:::::::::::::::::::::::::::::
1931 SENESİNE MAHSUS EVKATİ ŞERİYELİ MÜNECCİM TAKVİMİ
Türk Neşriyat Yurdu Şark ve Maarif Kütüphaneleri tarafından tab ve neşredilen takvim, 9.7 x 13.5 cm boyutlarında, kağıt kapaklı ve 32 sayfadır.
Dış kapakla aynı baskı özellikleri içeren iç kapakta da ” Arabi ve Rumi aylarını, namaz vakitlerini, meşhur vakaları, fırtınaları gösteren takvimdir” ibaresine yer verilmiştir. Zamanının fiyatı arka kapak baş tarafına 5 Kuruş olarak yazılmış bulunmaktadır.
İç kapağın ardındaki sayfa, Türk Neşriyat Yurdu Şark ve Maarif Kütüphaneleri’nin yayın tanıtımına ve detaylı adresine ayrılmış bulunmaktadır. Devam eden 5 sayfa ise, dini bayramlar, matem günleri, milli bayramlar, ay tutulması, nevruzi sultani, günlerin uzama ve kısalması, mevsimlerin başlangıcı- müddeti ve saat bilgileri gibi takvim konularına ayrılmıştır
Takvimin diğer sayfaları her ay için 2 sayfa olmak üzere toplam 24 sayfada, 12 ayın genel takvim bilgilerine ayrılmış bulunmaktadır.
Takvimin son sayfası ise 1931 yılının “Zayiçei Sal”ına ayrılmıştır. ( HC Kolleksiyonu, 2703095)
::::::::::::::::::::::::::::::
VASATİ VE EZANİ SAATLA 1955 YILINA MAHSUS ZAFER CEP TAKVİMİ
Muzaffer YOLDURAK tarafından Ankara Karınca Matbaası’nda 1955 yılında bastırılan Takvim, 9.6 x 13.3 cm boyutlarında, karton kapaklı ve 64 sayfadır. Dış kapağın üzerinde ” Ankara ve 39-30 ila 40-30 arz dairesindeki şehir ve kasabalar için muteberdir” ibareleri de yer almaktadır.
Dış kapakla farklı düzenlemeler içeren iç kapakta Derleyen Muzaffer YOLDURAK’ın adresine yer verilmektedir. İç kapak arkası, 1955 yılının kutlamasına dair bir yazı ve toplam 7 satırdan oluşan ve alt- üst çizgilerle ayrılma özeni taşımış bir tuhafiye mağazası reklamı ihtiva etmektedir. Zamanının fiyatı arka kapak altına 25 Kuruş olarak yazılmış bulunmaktadır.
İç kapağın ardındaki sayfa 1955 yılının takvimine devam eden 6 sayfa ise, mübarek gün ve geceler, resmi tatil günleri, hafta tatili, kurtuluş bayramları, mevsimler ve müddetleri, adları değişen aylar, uzunluk ve ağırlık ölçüleri, yabancı ölçüler, kandil günleri, sadaka ve fıtrenin verilmesine ilişkin bilgileri içermektedir. Bu sayfaların birinin içinde, iç kapak arkasında reklâmı yapılmış olan firmanın daha büyükçe bir reklâmı görülmektedir.
Fark cetveli, lüzumlu telefonlar, mübarek gün ve geceler, resmi tatil günleri, güneş ve ay tutulmaları bilgilerine ayrılan toplam 8 sayfanın ardından, her ay için 2 sayfa olmak üzere toplam 24 sayfa Ankara ve İstanbul ezan vakitlerine ayrılmıştır.
Takvimin devam eden 24 sayfası, her ay için 2 sayfa olmak üzere toplam 24 sayfa olmak üzere 12 ayın genel takvim bilgilerine ayrılmış bulunmaktadır. Geriye kalan 30 sayfanın tümü ise, faydalı bilgiler, Ankara’da faydalı telefon numaraları, pratik bilgiler, aylık zirai bilgiler, okullar, eski mali ve miladi seneleri gösteren cetvel,mevsimine göre yenecek balıklar ve edebiyat türleri başlıklı genel takvim bilgilerini kapsamaktadır. ( HC Koleksiyonu, 2703096)
::::::::::::::::::::::::::
1926/ 1342 SENESİNE MAHSUS MUHTIRALI TAKVİM-İ RAGIB (OSMANLICA)
İstanbul Türk Matbaasında 1926 yılında basılan takvim 9.9 x 13.5 cm boyutlarında, karton kapaklı ve 112 sayfadır. Dış kapağın üzerinde Kanaat Kitabhanesi tarafından neşredildiği belirtilmektedir. İç kapak içinde, Cumhuriyet Dönemi takvimleriyle birlikte görülmeye başlanan tarzda, takvim sahibinin vesikalık fotoğrafının yapıştırılacağı ve künye bilgilerinin yazılacağı bir düzenleme yapılmış bulunmaktadır. Yine uygulamasına pek rastlanmayan tarzda 10cm’lik bir cetvel kenarı işlenmiştir.
İç kapak üzerinde yer alan sayfa sıralamalı “içindekiler” sütununda da konu detaylarını bulmak mümkündür. Cumhuriyetin devr-i senesi, vilayet uzaklık ve namaz saatleri, demir yolları, avcılık bilgileri, ziraat bilgileri, muhtıra hususları, matematik kuramları, geometrik şekil ve alan ölçüleri, pusula kullanımı gibi genel bilgileri içeren bu v.b sayfalar takvimin ilk 44 sayfasına yerleştirilmiştir. Bu sayfaların başında Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın siyah-beyaz bir resmi de bulunmaktadır.
Takvimin kalan sayfaları da her ay için önce 1 sayfa aylık zirai, namaz ve vakit bilgilerini içeren cetvel daha sonra da günlere bölünmüş notluk halinde 5 sayfa bırakılmak üzere taksim edilmiş bulunmaktadır.
Dış arka kapak olduğu gibi 1926 yılının takvimine ve zamanın fiyatı olan 15 kuruş ibaresine, dış iç kapak ise kullanıcının adreslerini yazmaya ayrılmış sütunlara ayrılmış bulunmaktadır. ( Haldun Cezayirlioğlu Koleksiyonu, 2703097)